بارش‌ها در کشور ۵۹ درصد کمتر از پارسال؛

گروه انرژی- در فاصله روزهای ششم تا هشتم بهمن‌ماه سال‌جاری گسترش موج بارش‌ها، در اقصی‌نقاط کشور موجب بارش باران و برف شد‌. طبق گزارش رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران حجم بارش‌های 48ساعته به 5 میلیارد و 200 میلیون مترمکعب رسید؛ یعنی به‌میزان مصرف یک سال آب شرب کشور از آسمان باران و برف بارید‌.
شاید در ابتدا این تصور ایجاد شود که با بارش‌های پنج میلیارد مترمکعبی، دیگر نباید نگران تامین آب شرب سال آینده کشور باشیم اما این تصور اشتباه است‌. غالبا حدود 70 درصد بارش‌ها دوباره تبخیر می‌شوند و تنها حدود 30 درصد آنها باقی می‌ماند، از این 30 درصد بخشی با جریان یافتن در کوهپایه‌ها و دشت‌ها به آب‌های سطحی تبدیل شده و بخشی نیز با نفوذ در زمین به سفره‌های زیرزمینی می‌پیوندند‌. بخشی که به‌صورت طبیعی در مسیر جریان یافتن خود به زمین نفوذ می‌کند کمک‌کننده احیای سفره‌های زیرزمینی است‌. بخشی که به‌روی زمین جریان می‌یابد اغلب به رودخانه‌های جاری کشور که طی سالیان دراز تبدیل به مسیرهای طبیعی عبور آب‌های جاری هر منطقه شده‌اند، می‌ریزد‌. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما در همه ایام سال شاهد بارش‌های پنج میلیارد مترمکعبی در 48 ساعت نیستیم. این رخداد نیز در سال آبی 97 ــ 96 تا امروز فقط یک بار در همین فاصله ششم تا هشتم بهمن‌ماه رخ داده است، ازاین‌رو بهتر است روی کنترل بهینه و مهار هر چه بیشتر این حجم از آب برنامه‌ریزی کنیم‌. تنها می‌توانیم روی بخشی از بارش‌ها که در جریان طبیعی خود به رودخانه‌های کشور می‌رسند، برنامه‌ریزی داشته باشیم‌. مدیریت و برنامه‌ریزی روی بارش‌هایی که به منابع آب‌های سطحی کشور اضافه می‌شوند، از طریق سازه‌های آب‌بند که به اسم سد آنها را می‌شناسیم صورت می‌گیرد‌. سدهای کشور امروز مهم‌ترین محل اتکای تامین آب شرب هستند‌. اما تمام رودخانه‌های ایران به مخازن سدها ختم نمی‌شود و شاهد این هستیم که آب شیرینی که از آسمان نازل شده و بر پیکره رودخانه‌ها جریان می‌یابد، بعضا بدون هیچ‌گونه استفاده‌ای از مرزهای خاکی و آبی کشور عبور می‌کند و سالانه میلیاردها مترمکعب آب بدون استفاده از مرزهای کشور خارج می‌شود، ازاین‌رو تنها بخشی از بارش‌هایی که در رودخانه‌ها جریان یافته در مخازن سدهای کشور برای تامین مدیریت‌شده نیاز آبی در طول سال مهار می‌شود‌.
بخش کمی از بارش‌ها (نسبت به میزان بارش‌ها در مناطق غیرشهری) نیز در شهرها به‌صورت برف یا باران است که در بارش 48ساعته اخیر نیز شهرهای مختلفی با بارش برف و باران مواجه بوده‌اند‌. اما هیچ سیستم مجزایی برای جمع‌آوری آب باران و برف در شهرهای کشور وجود ندارد و تمام این بارش‌ها به‌همراه آلایندگی‌هایی که در سطح شهر جذب می‌کنند به سیستم فاضلاب شهری ختم و با هزینه قابل توجه تصفیه می‌شود اما بخش کمی از این پساب تصفیه‌شده دوباره به مصرف می‌رسد و بخش زیادی از آن دوباره رهاسازی می‌شود‌.
بر همین اساس شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام کرد: وضعیت ذخایر آب قبل و بعد از بارش‌ها تغییری نکرده است‌. شرکت مدیریت منابع آب ایران در گزارشی آورده است که وضعیت بهره‌برداری مخازن سدهای کشور از اول مهر تا ۹ بهمن‌ماه سال آبی جاری به این صورت است که در سال‌جاری ورودی آب به مخازن سدها 62/5 میلیارد مترمکعب بوده است‌. این رقم در سال آبی قبل 43/8 میلیارد مترمکعب بوده که از کاهش حجم آب ورودی به مخزن سدها به میزان ۳۳درصد حکایت دارد‌. در این گزارش آمده است: خروجی آب از مخازن سدها در سال‌جاری 63/8 میلیارد مترمکعب و در سال قبل 49/9 میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به سال آبی گذشته ۹ درصد کاهش داشته است‌. در سال آبی جاری ۴۱ درصد مخازن سدهای کشور و در سال آبی قبل طی همین بازه زمانی، ۵۰ درصد آنها پر بوده است‌. حجم مخزن سد‌ها در سال‌جاری 31/20 میلیارد مترمکعب و در سال قبل 76/23 میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به سال قبل ۱۵ درصد کاهش نشان می‌دهد‌. از آنجا که بارندگی اخیر بیشتر به صورت برف بوده، تاثیر فوری چندانی در افزایش حجم آب مخازن سدها نداشته است ولی به عنوان یک ذخیره برفی تاثیر آتی آن در ماه‌های آینده با ذوب شدن برف‌ها نمود خواهد داشت‌.
ورودی مخزن سدها طی هفته جاری 21/0 میلیارد مترمکعب افزایش داشته و خروجی آنها نیز 21/0میلیارد مترمکعب زیاد شده است‌. بنابراین وضعیت ذخایر آب قبل و بعد از بارش‌ها تغییری نکرده است‌. براساس اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران، وضعیت بارش تجمعی از اول مهر تا ۸ بهمن ۴۵ میلیمتر بوده و مقدار اختلاف بارش هفته جاری با هفته گذشته (اثر بارش‌های اخیر) 8/4 میلیمتر است‌. مقدار بارش در مدت مشابه سال آبی گذشته ۷۵ میلیمتر و در متوسط درازمدت بارش ۱۱۱ میلیمتر است‌. اختلاف مقدار بارشی سال آبی جاری با سال آبی گذشته ۳۹ درصد و در مقایسه با متوسط درازمدت ۵۹ درصد کاهش نشان می‌دهد‌. با این تفاسیر ایران کشوری است که حجم بارش‌های آن کمتر از یک‌سوم متوسط بارش‌های جهان است، بارش‌های آن سیکل منظمی نداشته و پراکندگی بارش‌ها بسیار زیاد است‌. ایران کشوری سیل‌خیز است که در طول سال‌ها (مخصوصا ماه‌های پایانی زمستان و ابتدایی بهار) منابع آبی ناشی از ذوب شدن برف‌ها و بروز باران‌های سیل‌آسا به جاری شدن حجم زیادی از آب در زمانی کوتاه منجر می‌شود که اگر سیستم‌های مهار آب‌های با دبی بالا را در نقاط مختلف کشور تعبیه نکنیم (سدهای بزرگ در برخی نقاط کشور و سیستم‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در برخی نقاط که باید متناسب با ظرفیت‌ها تعیین شوند)، هم شاهد خسارت‌های ناشی از بروز سیلاب‌ها در مناطق مسکونی خواهیم بود و هم حجم زیادی از آبی را که با حجم زیاد در بازه زمانی مثلا 48 ساعته باریده به‌ راحتی از دست می‌دهیم‌.